“(..) Wij zijn er niet alleen om als bedrijf te opereren, maar ook om die intellectuele of creatieve eigendom (hoe je het noemen wilt) tot onderdeel van het normbesef te verheffen.”(1) Deze maand is de integrale inventaris van de archieven van de Vereniging Buma en de Stichting Stemra (Buma/Stemra) digitaal gepubliceerd.

In 1913 leidden initiatieven vanuit het Genootschap van Nederlandse Componisten tot de oprichting van Buma. Als gevolg van de snelle opkomst van opnameapparatuur volgt in 1936 Stemra. Buma/Stemra organiseert de intellectuele en financiële belangenbehartiging van componisten, tekstdichters en uitgevers van muziek in Nederland en via de Berner Unie wereldwijd. Het innen en verdelen van vergoedingen voor openbare uitvoeringen en opnames van muziekwerken is een van de kerntaken, met als uiteindelijk doel een rechtvaardige financiële bestaansbasis voor de aangeslotenen.

Het archief

Het in de 20ste eeuw gevormde archief van Buma/Stemra wordt in 2001 voor het eerst bij het Nederlands Muziek Instituut in bewaring gegeven. Rond 2009 volgt er een aanvulling. Vier archivarissen hebben aan de publieke beschikbaarstelling gewerkt. Fifine Kist presenteert in 1999 voor het hoofdarchief een papieren inventaris met ruim 600 nummers voor 15,5 meter aan geselecteerde archiefstukken. Ietwat eerder leverde Mariëtte van Selm in 1997 een inventaris op van alle tot dan toe bij de Buma/Stemra gedeponeerde archieven. Henriette Huijgens stelt na de verwerking van de aanvulling in 2014 een herziene versie van de inventaris van Kist samen, uitgebreid tot ruim 2.350 inventarisnummers voor 34,25 meter aan archief. Tot slot heeft Bertrand Wacker met de uitgave van de digitale publicatie het gehele bewerkingsproces afgerond.

Welke vragen kunnen we beantwoorden met deze archiefcollectie?

Hoewel reeds in 1938 de eerste plannen ontstonden om de geschiedenis van Buma/Stemra te beschrijven, verschijnt pas in 2007 het lijvige boekwerk van Cor Witbraad over het ontstaan en de ontwikkelingsgeschiedenis van Buma/Stemra en ook over de politieke discussies rond de organisatie.

Wij nodigen onderzoekers uit om verder onderzoek te doen naar met name de culturele activiteiten van de afdelingen en instellingen die vanuit Buma/Stemra een invloedrijke rol speelden in het Nederlandse muziekleven, zoals bijvoorbeeld Maneto (Manifestatie Nederlandse Toonkunst), Conamus (Comité voor Nederlandse Amusementsmuziek), de Vereniging van Woord- en Toondichters der Lichte Muziek (WTL) en de Vereniging Jeugd en Muziek.

Dossiers van aangeslotenen

Een bijzonder deel van de collectie wordt gevormd door de ruim 1.400 dossiers van deelnemende componisten, tekstschrijvers en uitgevers. Hoewel sommige alleen de aanmeldingsgegevens inhouden, zijn er talloze die werkenlijsten bevatten en informatie als de gebruikte pseudoniemen voor het amusementswerk. Een bijzonder dossier is dat van Melle Weersma (1908-1988), pianist, componist en bekend van de Ramblers en optredens met Jack Hylton (inv.nrs. 1158 en 1747). Hij emigreerde in 1938 naar Zuid-Amerika en probeert op afstand zaken te doen met Buma/Stemra. Het dossier van een toonaangevend componist als Johan Wagenaar laat zien hoe Buma/Stemra werk maakte van het beschermen van zijn artistieke belangen binnen en buiten Nederland (inv.nr. 1150).

Pijnlijk zijn de tientallen dossiers van vervolgde componisten en tekstschrijvers die getuigen van de schade die de Holocaust aanrichtte, niet alleen in families, maar in het muziekleven als geheel. Ada Dassy (1913-1943) was bijvoorbeeld een talentvolle, jonge pianiste, zangeres en kapelmeester van wie alle muziek verloren is gegaan, op één handschrift in de collectie van het NMI na. Uit haar dossier kunnen we opmaken dat ze tientallen nummers heeft geschreven en gedeponeerd (inv.nr. 317). Twee nummers voor Kees Pruis en Louis Davids zijn vereeuwigd op plaat, de rest is waarschijnlijk permanent verloren gegaan. In 1946/47 wordt door medewerkers van Buma/Stemra nog actief gespeurd naar contactgegevens waarna haar dossier wordt gesloten. Wie meer wil lezen over deze vervolgde componisten bezoekt de website van de Leo Smit Foundation.

Zie ook

• Archievenoverzicht > integrale inventaris van de archieven van Buma/Stemra
• Buma/Stemra

Noten
1. Uitspraak van Jan Verhagen, als directeur van Buma/Stemra; sic overgenomen uit: Cor Witbraad (2007), 'Buma/Stemra, sedert 1913. Een geschiedenis', Walburg Pers, Zutphen, p. 327