De invloed van vrouwen op het muziekleven in de Republiek der Nederlanden (1579-1795) is groter dan tot nu toe werd aangenomen. Dit blijkt uit het proefschrift van Veronica van Amerongen, Dames in majeur – Vrouwelijk muziekmecenaat in de Republiek der Nederlanden.

Muziek was in de Republiek voor welgestelde vrouwen een belangrijk onderdeel van hun opvoeding en sociale leven. Zij waren officieel niet handelingsbekwaam, dus voor financiële uitgaves afhankelijk van familie, maar blijken hierin toch minder beperkt te zijn geweest dan verondersteld.

Vrouwelijke weldoeners

Van Amerongen toont aan de hand van geschonken orgels, opgedragen partituren, intekenlijsten bij muziekstukken en de betaling van klokkenspellen aan, dat vrouwen een substantiële rol speelden in het ondersteunen van musici door middel van geld of bescherming. Met name vóór de komst van de boekdrukkunst waren musici voor hun inkomen vaak grotendeels afhankelijk van een weldoener.

Zichtbaarheid vrouwen

Via het mecenaat werd tevens de zichtbaarheid van vrouwen in het openbare leven vergroot, bijvoorbeeld door teksten en heraldiek op orgelkassen, gedrukte opdrachtpreken, opdrachtteksten op partituren en hun namen op intekenlijsten. Hun status, en die van de componist, werd hiermee bevestigd.

Muziekleven in de Republiek

Het mecenaat was vooral verbonden aan de stadhouderlijke hoven en een enkele vorstin in ballingschap, de steden Amsterdam en Den Haag, welgestelde vrouwen en adel. Een bijzondere rol speelde de ‘winterkoningin’ Elizabeth Stuart (1596-1662), die het Engelse genre van de Masque in Nederland introduceerde. Ook wordt de muzikale opleiding en stimulerende rol van Anna van Hannover (1709-1759), vrouw van stadhouder Willem IV van Oranje-Nassau, uitgewerkt aan het hof in Leeuwarden en in Den Haag.

Bibliotheek Collectie NMI

Voor haar onderzoek heeft Van Amerongen dankbaar gebruik gemaakt van de bibliotheek in de Collectie NMI, waarin met de bibliotheekcatalogus op de trefwoorden "opgedragen aan" of "opdracht" gezocht kon worden. Dit leverde een lijst van tientallen partituren op waarvan de biografische informatie van opdrachtgever en componist bij elkaar gezocht is. Het levert ons een schat aan kennis op over de ontstaansgeschiedenis van deze werken en de belangrijke rol van vrouwen in de ontwikkeling van het muziekleven in de Republiek.

Zie ook

• Bibliotheek

Verantwoording foto's cover:

(met de klok mee): Johann Valentin Tischbein, Anna van Hannover, Princess Royal en Prinses van Oranje (1753). Rijksmuseum Amsterdam; Jan Jansz. de Stomme, Geertruida Alberda, vrouwe van Middelstum (1653). Groninger Museum, legaat J.A. Scholten-Lewe, foto John Stoel; Louis Volders, Henriëtte Amalia van Anhalt Dessau (1710). HCL Leeuwarden (in bruikleen); Anthony van Dyck, Charlotte Stanley, geb. Charlotte de la Trémoille (c. 1636). Frick Collection New York.