Stolpersteine voor Bernard Bronkhorst en familie
Door Robin M. Bronkhorst
Maart 2022 werden in Esens (Oost-Friesland, DL) vier kleine messing Stolpersteine (struikelstenen) van 10 bij 10 centimeter gelegd voor de voormalige woning van de familie Bronkhorst. Van 1928 tot het moment dat ze in 1933 naar Groningen vluchtte, had de familie een belangrijke positie in het joodse leven in het kleine Noord-Duitse stadje.
Vader Abraham was de voorzanger in de lokale synagoge, de joodse leraar voor de gemeenschap en ook ritueel slachter. Moeder Dora Landau runde het mikwe, het religieuze bad. Met hun zonen Hermann en Bernard vormden ze een hecht religieus gezin. De zoons wisten de oorlog te overleven, de ouders werden, na een kort oponthoud in kamp Westerbork, in juni 1943 in Sobibor vermoord.
Muzikaal Monument
Begin jaren tachtig kwam Bernard Bronkhorst (1926 – 2006) op het idee om via de muziek een eerbetoon te brengen aan zijn overleden ouders en aan het weggevaagde stuk joodse cultuur waarin hij was opgegroeid. Hij wilde een muzikaal monument creëren, een muziekcompositie om zijn jeugdherinneringen voort te laten leven, waarin de klanken uit zijn jeugd zouden worden bewaard. De opdracht ging uiteindelijk naar de Israëlische componist Noam Sheriff (1935-2018), die een compositie schreef voor symfonieorkest, zangsolisten en koren, waarin de oude en de nieuwe joodse muziek op een unieke manier werden verbonden en waarin de holocaust indringend werd verklankt. Dit werk, Mechaye Hametim, een in klanken geboetseerd monument (Laat de doden herleven/The revival of the dead), markeerde de opening van het Muziektheater in Amsterdam, op 3 mei 1987, onder leiding van David Porcelijn en uitgezonden op televisie. Het werd daarna vele malen uitgevoerd over de hele wereld. Het archief rondom deze productie, die door Bernard werd geïnitieerd vanuit de stichting Waterlooplein 400 jaar, werd ondergebracht bij het Nederlands Muziek Instituut. (inv.nr. 3659-01)
Missing link
Het archief werd de ontbrekende schakel in de speurtocht naar de nazaten van de familie door de Oecumenische werkgroep Joden en Christenen in Esens, die het initiatief had genomen om de stenen te leggen. Via de conservator van de NMI collectie werd contact gelegd met de nazaten, waardoor nicht Marjolijn Woerdeman-Bronkhorst en neef Robin Bronkhorst en familieleden bij dit bijzondere moment aanwezig konden zijn.
Vlnr. Marjolein Woerdman - Bronkhorst, Robin Bronkhorst en kunstenaar Gunter Demnig (foto Julia Dittmann)
Meer lezen?
In de Duitse pers: https://www.august-gottschalk-haus.de/2022/02/10/stolpersteine-in-esens/